Wanneer zullen we met 10 miljard bewoners zijn op deze aarde ? Als we de exponentiële groei zien van de laatste 50 jaar, dan mogen we aannemen dat dit niet zo heel lang meer zal duren. In 1959 waren we met 3 miljard en in 2011 waren we reeds met 7 miljard, volgens het United Nations Population Fund.
Ieder decennium de laatste vijftig jaar is het groeipercentage gegroeid en het versnelt nog steeds. Recente studies wijzen erop dat dit groeipercentage vanaf 2020 zal vertragen, maar het bevolkingsaantal zelf zal blijven stijgen.
De belangrijkste vraag hierbij is of de aarde dit nog kan dragen, maar deze vraag is reeds duizendmaal gesteld de laatste vijftig jaren. Wat zullen de gevolgen hiervan zijn op het niveau van voedselvoorziening, van armoe, van ecologie, van uitputting van sommige grondstoffen, van migratie en van tewerkstelling ? In het kort: wat hebben we extra nodig om 200 000 mensen een ordentelijk leven te geven, want dat is het cijfer van de bevolkingsgroei per dag.
Vandaag praten steeds meer wetenschappers over de “perfecte storm rond 2030” omdat, volgens hun studies rond dat jaartal een aantal problemen, allen gerelateerd aan de bevolkingsproblematiek, zullen samenvallen met catastrofale gevolgen. En dit is geen doemdenk scenario maar gebaseerd op ernstig cijferwerk.

1)    Enkele cijfers

A)    Bevolking

De laatste cijfers stellen dat we momenteel ( we schrijven eind 2018) met 8,3 miljard mensen op deze aarde leven. Het grootste deel van deze versnelde stijging vond plaats in Zuid-Azië en sub-Sahara Afrika. China stabiliseert min of meer het laatste decennium, maar India blijft groeien en wordt geraamd op 1,65 miljard tegen 2050. Afghanistan en Irak groeiden met 50% en Pakistan is momenteel 231 miljoen tegen 174 miljoen in 2009.
In Duitsland, Japan en Rusland daarentegen vermindert het bevolkingsaantal. Maar de USA is met 60 miljoen aangegroeid de laatste 20 jaar. Noteer dat een groot deel van deze aangroei door immigraties is gebeurd.
Oeganda en Niger hebben hun bevolkingsaangroei verdubbeld de laatste twee decennia. Somalia groeide met 75% en Nigeria is van 150 miljoen naar 212 miljoen inwoners gegaan.
De gemiddelde leeftijd in de wereld is spectaculair aan het veranderen. Volgens de 2017 Revision van de World Population Prospects van het Department of Economic and Social Affairs van de Verenigde Naties zijn er een aantal merkwaardige evoluties aan de gang.

De wereldbevolking blijft stijgen ondanks een lagere vruchtbaarheidsgraad die gemiddeld is gedaald tot 2,5 geboorten per vrouw. Deze dalende trend stelt men vast in heel de wereld, met vreemd genoeg een uitzondering voor Europa, dat van 1,4 geboorten per vrouw in de periode 2000-2005 is gestegen naar 1,6 in de periode 2010-2015. Let wel dat dit nog steeds lager is dan de 2,1 die nodig is om een bevolkingsaantal op peil te houden. De globale vertraging in de bevolkingsgroei gaat parallel met een versnelde veroudering van de bevolking. Daar tegenover is 50 tot 60% van de bevolking in ontwikkelingslanden minder dan 30 jaar. De jeugdwerkloosheid bedraagt er bovendien meer dan 50%. Teveel jonge mensen in gebieden zonder toekomstmogelijkheden. Direct gevolg is een sterke migratiestroom.

 In Europa en Japan is de gemiddelde leeftijd reeds geruime tijd behoorlijk verhoogd. Wereldwijd verwacht men tegen 2050 wereldwijd een verdubbeling van de 60 plussers. Het aantal personen van 80 plus wordt geschat te verdriedubbelen tegen 2050. De veroudering van de bevolking zal een diepgaand impact hebben op de gemeenschappen. Gezondheidszorg, pensioenen en sociale beschermingsprogramma’s zullen in de eerste plaats fiscale en politieke druk leggen op vele landen.

B)    Klimaatsverandering

Hèt thema van alle groene partijen en ecologische organisaties de laatste decennia. Maar wat zijn de feiten ?
We zijn bij de NASA en de Intergovernmental Panel on Climate Change te rade gegaan en die zijn nu niet bepaald organisaties met groene sympathieën. We citeren:
Het klimaat van de aarde is veranderd doorheen de geschiedenis, zoals we die vandaag kennen. De laatste 650 000 jaar hebben we zeven cycli van ijstijden gekend. Ongeveer 7 000 jaar geleden kwam er een abrupt einde aan de laatste periode. Dit markeerde het moderne klimaat tijdperk en het begin van de menselijke beschaving. Deze klimaatveranderingen waren het gevolg van lichte wijzigingen van de baan van de Aarde, met een verandering van het volume zonne- energie dat ons bereikte, tot gevolg.
De huidige trend van opwarming is echter in die mate anders dat ze zeer waarschijnlijk ( voor méér dan 95% zeker) het resultaat is van menselijke actie sedert mid 20ste eeuw en dat ze sneller verder gaat dan ooit tevoren ( IPCC Fifth Assessment Report, Summary for the Policymakers).
Satellieten en technologische middelen hebben de wetenschappers de mogelijkheden gegeven om zich een totaalbeeld te vormen. Al die beschikbare data tonen een veranderend klimaat aan. CO2 verhoging en smeltende ijskappen zijn duidelijk aantoonbare fenomenen.

Duidelijk vaststelbaar:

1. Globale temperatuurstijging met 1,62 graden sedert mid 19de eeuw. Maar dramatischer is dat de grootste stijging is gebeurd de laatste 35 jaren.
2. Opwarming van de oceanen tot op 700 meter diep met méér dan 0,8 C° sedert 1969 ( volgens de NCEI). Deze metingen worden sedert 1955 gedaan.
3. Krimpende ijskap. Het NASA Gravity Recovery and Climate Experiment toont aan dat in Groenland jaarlijks gemiddeld 280 miljard ton ijs is verloren gegaan tussen 1993 en 2016. Over dezelfde periode verloor Antarctica 120 miljard ton ijs ( zie hiervoor www.jpl.nasa.gov/news/news.php?feature=7159).
4. Gletsjers krimpen overal in de wereld ( Alpen, Himalaya, Andes, Rockies, Alaska en Afrika) volgens het World Glacier Monitoring Service.
5. Stijging van het zeewater peil met ongeveer 8 inch ( 20 cm). Verontrustend is dat de laatste twee decennia dit dubbel zoveel is als de voorbije eeuw ( PNAS, 2018 DOI). Een belangrijk gevolg is de verzilting van grondwater, wat de beschikbare voorraden drinkbaar water verkleint.
6. Extreme klimaat toestanden.
7. Verzuring van de oceanen. De verzuring van het oppervlakte water is met 30% gestegen sedert eind 19de eeuw ( L. Sabine in The Oceanic Sink of Anthropogenic CO2, verschenen in Science vol. 305 van 16/7/2014).

3)    Energiebeleid

De vraag naar energie is in een periode van drie decennia met 45 % gestegen. Een gevolg is dat de atmosferische kooldioxide sterk blijft stijgen. Momenteel bereiken we 400 delen per miljoen, wat nog nooit voorheen is gebeurd.
Welk energiebeleid een land en hele grote delen van de continenten voert, wordt niet ecologische bepaald maar door privé-spelers. In West-Europa heeft de liberalisering van de laatste decennia een zeer nefaste invloed gehad. Zeker wat luchtvervuiling betreft, maar daar bovenop ook op het niveau van de prijzen en hebben winstmarges de aanpassing van het productie apparaat bepaald.

4)    Waterbevoorrading

Vraag is met 30% gestegen. En ongeveer 70% van alle bruikbare water wordt nu reeds gebruikt voor de voedselproductie. Nieuwe ontginningen zijn uitgebleven. Een derde van de wereldbevolking wordt hierdoor ernstig bedreigd. Klimaat wijzigingen zijn niet de enige schuld. We hebben steeds meer ondergrondse reserves aangeboord voor landbouw doeleinden.

5)    Voedselproductie

De uitbreiding van de nieuwe productiegebieden veroorzaakt wel grond verarming en verlaging van het grondwater peil. Bovenop de sterke stijging door voedselproductie veroorzaken ook urbanisatie en infrastructuur werken een snel verlies aan habitat voor de biodiversiteit van deze aarde.
Maar ook het voedsel uit de oceanen raakt in problemen door overbevissing, vervuiling en door waterverzuring.
Voedselproductie is de laatste decennia met 40% gestegen, maar is onvoldoende om de bevolkingsgroei te volgen. Bovendien zijn ook voedsel gewoonten veranderd. Er wordt doorgaans meer vlees gegeten. Maar onder andere daardoor is de vraag naar graan met 45% gestegen ( noteer tussendoor dat er gemiddeld tussen 1 en 2 kilo graan nodig is om 0,5 kilo vlees te produceren). Vlees consumptie in USA en Europa daalt langzaam, maar in China onder andere stijgt vlees consumptie heel snel.
Voedselproductie in nieuwe gebieden in Afrika is echter onvoldoende om de bevolkingsgroei af te dekken. Het per hoofd verbruik is zelfs gedaald in grote delen van Afrika. Sommige gebieden slagen er ondertussen wel in om de voedselproductie te verhogen ( Argentinië, Canada, Rusland, Oekraïne en Brazilië).

6)    Globale economie

Hoewel de economie van China nog steeds achter ligt op de USA, zijn ze wel samen met India de groeifactor in de wereld. Het laatste decennium is India sneller gegroeid dan China. Hun import van graan- en petroleum en de stijgende prijzen hebben echter de laatste twee jaren deze groei afgeremd en steekt inflatie de kop op.
Een groot deel van de ontwikkelingslanden is echter beland in een ernstige recessie.

7)    Geopolitieke crises

Klimaatverandering, voedseltekorten, stijgende energieprijzen en waterschaarste destabiliseren de wereld. Het aantal staten in moeilijkheden groeit. Sociale en politieke onrust zijn onvermijdelijk, en dit niet alleen in ontwikkelingslanden. Massale migratie, niet alleen door conflicten, zal zeker stijgen.

Conclusie tussendoor

De boer hij ploegde voort en bezorgde zijn vrouw ieder jaar een kind en af en toe een tweeling. En de pastoor vertelde hem nog steeds dat dit goed was. En waarom zou hij daaraan twijfelen. De rabbi en de imam deden hetzelfde. Dus, het moest wel in orde zijn.
De hoger geschetste meest waarschijnlijke evolutie toont duidelijk het perverse effect van de ongecontroleerde bevolkingsaangroei. Alle economische, sociale en politieke problemen worden er nog door versterkt.
Verstedelijking is een extra maatschappelijk probleem.
Armere landen met een explosieve bevolkingsgroei en met atoomwapens ( bijvoorbeeld Pakistan) konden in navolging van een Europees voorbeeld ook wel eens Lebensraum opeisen.
De grote vraag is of we met teveel zijn. Sommige studies beweren dat we een crisis van overbevolking hebben, terwijl anderen stellen dat we niet met teveel zijn maar eerder een probleem hebben van overconsumptie. Hoe dan ook, de bevolkingsgroei moet onder controle geraken ( maar wie beslist hoe ?), evenals onze consumptie voor we alle reserves opeten ( maar wie mag wat en hoeveel eten ?).

2)    Wat doen we eraan ?

Een zeker bewustzijn is zeker aanwezig om de bevolkingsgroei onder controle te krijgen, maar teveel krachten houden een echte efficiënte politiek tegen een dreigende catastrofe tegen om velerlei redenen. Culturele erfenis en gewoontes uit vooral rurale gemeenschappen is een moreel obstakel. Politici in vele landen zullen het herbalanceren van bevolkingsgroepen via migratie niet toelaten. En alle religies zullen welke vorm dan ook van kunstmatige geboortebeperking bestrijden.
Toch blijven er een aantal mogelijkheden met minder maatschappelijke weerstand. Verlate huwelijken, overtuigde contraceptie. Een verhogen van de huwelijksleeftijd met vijf jaar zou in India alleen reeds een verlaging van 20 procent van het geboortecijfer tot gevolg hebben.
Contraceptie is niet alleen een probleem van maatschappelijke weerstand, maar heel dikwijls ook van niet beschikbare middelen.
Consumptie is eveneens een probleem van cultuur en gewoontes. Hoe pakken we dat aan ?
Hoe herverdelen we de beschikbare middelen en rijkdom in de wereld ? Hoe delen we technologieën om bepaalde van de geciteerde problemen aan te pakken ?
Hoe gaan we om met conflicten en migratie ?
Eén zaak is zeker: indien we er niets aan doen, nemen we op termijn het risico van globale conflicten.